chronologie

chronologie:

• 1 mei 1890 Breda

geboorte van Martin Andries de Jong

• 20 juli 1907 Grave

geboorte van Lini Sientje Gotlieb

• 16 oktober 1912 Leiden

woonadres Martin Andries de Jong: Hogewoerd 40a

• 11 januari 1915 Leiden

woonadres Martin Andries de Jong: Hogewoerd 40a

• 5 augustus 1915

huwelijk Martin Andries de Jong & Eveline Marianne Keiser (Keizer)

• 15 september 1915 Utrecht

woonadres: Johan Willem Frisostraat

• 8 juli 1916 Utrecht

Lize Berta de Jong geboren

• 25 juni 1919 Utrecht

Leendert Tinus de Jong geboren

• 12 juli 1919 Utrecht

Martin Andries de Jong  heeft artsexamen afgelegd op 12 juli 1919. Hij woonde en praktiseerde aan de Maliesingel 36 in Utrecht. (bron: J.H. Coppenhagen, Anafiem Gedoe'iem. Overleden joodse artsen uit Nederland 1940-1945 (Rotterdam 2000)

• 14 mei 1921 Utrechts Nieuwsblad:

• 25 juni 1921

Gezin de Jong officieel verhuisd naar Maliesingel 36

• september 1922 Utrecht

Benjamin Gazan start als tandheelkundestudent als treinstudent vanuit Amsterdam.

• juni 1923 Utrecht

Benjamin Gazan heeft zijn propedeuse behaald en theorie examen deel I

• juni 1924 Utrecht

Benjamin Gazan zakt behoorlijk voor zijn theorie tandheelkunde deel twee en moet zeker 6 maanden wachten voor een herexamen. 

• 8 juli 1924 Utrecht

Benjamin Gazan zegt zijn lidmaatschap op bij studentenvereniging Unitas, min of meer noodgedwongen en besluit hoogstwaarschijnlijk om naar Nijmegen te verhuizen om daar verder af te studeren. Vermoedelijk verwachtte Benjamin daar coulanter behandeld te worden. (Bron: o.a. Pim Walenkamp, onderzoeker/ archivaris USR)

• 11 februari 1925 Nijmegen

vader van Lini Sientje Gotlieb, Abraham Gotlieb overlijd op 61 jarige leeftijd aan de gevolgen van leverkanker.

• 17 maart 1925 Nijmegen
  

huwelijk Benjamin Gazan & Lini Sientje Gotlieb

• 10 mei 1925 Nijmegen

Maud Bep Gazan geboren

• 14 mei 1926 Amsterdam

Bep Nora Gazan geboren

• 26 november 1926 Utrecht

Louise Eveline (Lous) geboren

• 8 november 1927 Amsterdam

Adolf Iwan (Dolf) Gazan geboren

• 1 maart 1928 Utrecht

Gezin Gazan woont op de Floris Heermalenstraat 17

• 8 februari 1930: Utrechts Nieuwsblad

Theorie tandheelkundig examen tweede gedeelte: de heer B. Gazan

• 4 november 1933: Utrechts Nieuwsblad

Bevorderd tot tandarts de heer B. Gazan

• 26 april 1937 Amstelveen

Officiele tandartspraktijk gevestigd op de Handweg 55

• 4 oktober 1938 Amstelveen

Lini Yvonne (Lineke) Gazan geboren

• eind 1940

Door een Puls actie moest het gezin gedwongen verhuizen naar de Diamantsraat 53 hs Amsterdam

• september 1941

Nora schrijft na de oorlog het volgende:

Er werd aan de deur gebeld op de Diamantsraat 53 hs en een Duitser trad binnen. Mijn vader had, als tandarts zijnde, een Ausweisz. Dit hield in dat dokters-en tandartsgezinnen tot nader order vrij van oppakken waren. Mijn vader toonde dus zijn Ausweisz en vertelde aan de Duitser dat hij dus verkeerd was. De Duitser stemde toe maar zei tot mij dat ik mee moest. Ondanks alle beweringen van mijn vader moest ik de Duitser volgen en een rugzak klaarmaken voor de eventuele ontberingen onderweg. Die rugzak maakte ik beslist niet klaar, want zo zei ik in het perfect Duits (dit blijft voor mij eeuwig voor een wonder dat ik met 2 jaar schoolduits ontzettend goed Duits sprak): "Ik ga beslist niet naar Duitsland, als u dat maar weet". De mof heeft toen cynisch gelachen maar mee moest ik. Oke, daar ging ik dan zonder rugzak uiteraard.

Buiten de huisdeur moest ik mij in de reeds gevormde rij voegen, die richting de Apollolaan ging en waarbij steeds meer opgepakte Joden werden gevoegd. In deze rij van angstige mensen, jong en oud, waren veel baby's die natuurlijk huilden. Een der baby's werkte op de man die mij oppakte zijn zenuwen, wat tot gevolg had dat hij op de huilende baby toestapte, het uit de moeders arm rukte en in de grasstrook van de Apollolaan gooide met de woorden: "Die overleefd het toch nooit". Zoiets gruwelijks had ik nog nooit beleefd en ik dacht ook prompt dat mijn hart stilstond. Waar ik de lef vandaan haalde weet ik niet, maar ik pakte de weggegooide baby weer op, gaf het aan de moeder terug en incasseerde van de Duitser een flink pak op mijn donder met de woorden: "Wacht maar, jou krijg ik sowieso wel". In perfect Duits (wat mij steeds bleef verwonderen) heb ik de man van repliek gediend. Om kort te gaan, na uren te hebben gelopen kwamen wij op het plein der verschrikkingen; Het Adema van Scheltemaplein. Daar stonden grote vrachtwagens, waar de lange rij opgepakte mensen als het ware ingeknuppeld werden. Dit ging in het holst van de nacht gepaard met gillen, schreeuwen, huilen, kortom één grote ellende..

• 6 november 1941 Amsterdam

Ellen Astrid (Els) Gazan geboren

• 16/17 augustus 1942

Martin Andries wordt thuis opgepakt wegens hulpverlening aan Joodse onderduikers: 'Juden Begunstigung'. Er werden namelijk Joodse kindertjes aangetroffen bij hun in huis.

Hij wordt overgebracht naar het tijdelijk huis van bewaring op de Amstelveenseweg te Amsterdam, na verraden te zijn geweest en gearresteerd wegens verzetsactiviteiten in de groep rond dominee G.W. Oberman, was het niet vergund in Westerbork te blijven. Dat hij volgens zijn Joodsche Raad Carthotheek-kaart gesperrt was en men in Westerbork hem tracht als kampdokter te houden, bleek op 16 oktober 1942 kortweg onvoldoende. De Jong werd in Auschwitz vermoord. Van nog eens dertien collegae is bekend dat ook zij in het najaar van 1942 al naar Auschwitz gedeporteerd werden. (bron: Vergeet niet dat je arts bent: joodse artsen in Nederland 1940-1945 van Hannah van den Ende)

• 18 augustus 1942

Gerrit Wijnand Oberman werd gearresteerd omdat hij in het Clubhuis in zijn Wijk, twee joden verborgen had; na vele verhoren op 4 oktober 1942 weer vrijgelaten. Zijn dochter Ika Wilhelmina Katharina Liefferink-Oberman was al vroeg actief in het Utrechts Kinder Comité.  (bron: Predikanten die Joden hielpen, door DRS. G.C. HOVINGH)

• Eind 1942 Amsterdam

Lous schrijft in een email:

Wij zijn dus verhuisd van Utrecht naar Amsterdam, Lita, Paul, Broer, Panny, moeder en ik, vader zat toen al in Westerbork of nog in het Huis van Bewaring, na zijn arrestatie We zijn met de bedoeling van het tijdelijk karakter in twee joodse pensions, die bij elkaar hoorden en tegen over elkaar in de Lairessestraat getogen.

• 4 oktober

Dominee G.W. Oberman wordt weer vrijgelaten.

• Joods Raad Carthotheek kaart; voor en achterzijde; Martin Andries de Jong
  

• 14 oktober 1942

Volgens Joodse Raad Carthotheek wordt Martin Andries afgevoerd naar kamp Westerbork. (Hij wordt hier niet gerigistreerd als strafgeval)

• 15 oktober 1942

Telefonisch wordt medegedeeld dat Martin Andries een sperr had om dienst te doen als arts in het kamp.

• 16 oktober 1942

Verzoek wordt afgewezen omdat de reden als onvoldoende werd beschouwd en wordt die dag afgevoerd. 

• 19 oktober 1942 Auschwitz

Martin Andries de Jong wordt vermoord

• 5 november 1942 Amstelveen

Dolf gaat in onderduik

• 8 november 1942 Westerbork

Eveline Marianne Keiser en dochter Louise Eveline komen aan in Westerbork

• 25 november 1942 Amsterdam

De resterende familieleden gaan in onderduik. Maud en Nora waren al ondergedoken in de omgeving van Varsseveld, Dolf voegt zich later tijdelijk bij Maud.

• 7 december 1942 onderduikadres Arnhem

Willem Bernard (Ben) Gazan geboren

• 15 december 1942 Auschwitz

Leendert Tinus de Jong wordt vermoord

• 1945

..de laatste en ernstige zaak betrof den N.S.B.'er Jan Kemp uit Utrecht, die als spion van de S.D. Onderzoekingen heeft gedaan naar communistische activiteit in Utrecht. Hij had de invrijheidstelling van een zekere Joodse meneer Louis Knorringa weten te verkrijgen, die in het kamp te Westerbork gevangen zat. Daardoor had hij het vertrouwen van Utrechtse kringen gewonnen die voor Joden werkten.

Kemp had Knorringa in juni 1942 leren kennen in het ziekenhuis die daar als patient vertoefde, doch reeds gearresteerd was wegens overtreding van de Duitse verordening op inlevering van koper. Kemp deed zich voor als kwasi N.S.B.'er, en bood zijn hulp aan, Knorringa te bevrijden door de relaties die hij (Kemp) met de S.D. had. Inderdaad kwam Knorringa vrij, doch dit was alleen gelukt, doordat kemp de S.D. had voorgespiegeld Knorringa's vrijheid te gebruiken als 'spiering' om daarmee een 'kabeljauw' (in casu een compleet communistisch complot) te vangen.

Echter werden op 18 augustus 1942 prompt alle personen, waarvan de namen aan Kemp bekend waren, bij een nachtelijke overval opgepakt en weggevoerd. Verscheidenen hunner zijn nimmer teruggekeerd.

Ds Oberman, mr. (H.B.J.?) Waslander(wethouder voor en na de oorlog?) en de journalist J.A. Janzen, die ook meegevoerd waren leverde tijdens het verhoor zoveel nieuwe gezichtspunten voor den procureur-fiscaal op, dat hij uitstel voorstelde tot 22 november om vijf uur des middags, waartoe het hof besloot.

• 1 december 1945

Dr.Stibbe (Utrecht) schrijft:

"Mijn schoonvader, M.A. de Jong, huisarts te Utrecht, werd in augustus 1942 met enige anderen gearresteerd wegens 'communistische actie'.

Daar de beschuldigingen onjuist bleek, werden na enkele weken de tegelijk met hem gearresteerden weer vrijgelaten, doch de Joden onder hen werden naar Westerbork en vervolgens naar Auschwitz gebracht. Sindsdien hebben wij niets meer van hem vernomen. Ook zijn zoon L.T. de Jong, semi-arts, is in Auschwitz verdwenen"

• 23 november 1945 Utrechts Nieuwsblad:

Verrader van Joden staat terecht:

Voor het Bijzondere Gerechtshof te Utrecht stond terecht de vroegere N.S.B.'er ambtenaar bij het Arbeidsbureau te Utrecht W. Kemp, die beschuldigd wordt dat hij door verraad 20 Joden in de handen der S.D. gespeeld heeft. Velen dezer Joden zijn nooit teruggekeerd, maar Kemp verrijkte zich met het bloedgeld en wat hij uit de bezittingen der overgeleverde Joden wist weg te halen.

Zo was er in de stukken sprake van een fles met juwelen van de familie Cohen, die Kemp ten eigen bate te gelde zou maken. Ds. Enker, predikant voor Protestants gedoopte Joden, en ds. Oberman legden beiden bezwarende verklaringen voor Kemp af.

De procureur-generaal mr. Drabbe achtte hier maar 1 straf op zijn plaats: de doodstraf.

• 10 mei 1946 Utrechts Nieuwsblad:

Uit het dossier mbt Staat van personen die betrokken geweest zijn bij het Utrechts verzet
Utrechts Archief: Toegang 820 | Inventaris nummer 276 

Naam: De Jong
Voornamen: Martinus
Geboortedatum en plaats: 1 mei 1890 - Breda
Gewoond hebbende: Maliesingel 36 te Utrecht
-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

De Heer de Jong had als arts een eigen praktijk aan bovengenoemd adres.
Na de bezetting in 1940 heeft hij direct een anti-Duitse houding aangenomen, wat voor hem des te gevaarlijker was, daar hij Jood was.
Hij heeft vooral zijn geloofsgenoten zoveel hij kon geholpen, en stelde, met medeweten en goedvinden van zijn echtgenote, zijn woning steeds beschikbaar, wanneer dit nodig was.
Voorts verstrekte betrokkene deze mensen bewijzen, waarvoor hij als arts kon zorgen.
Hij werkte voornamelijk samen met Ds Oberman alhier.

Bijna met zekerheid kan worden aangenomen, dat er door verraad van een zekere Kemp, in de nacht van 18 op 19 augustus 1942 een inval in de woning van dr. De Jong plaatsvond. Er waren toen verscheidene Joodse kinderen in huis. Ook Ds Oberman werd die nacht gearresteerd.
Genoemde Kemp was iemand, die van allerlei Joodse aangelegenheden op de hoogte was, zich bij hen indrong en voorgaf hulp te kunnen verlenen. Doch hij werkte samen met de Duitsers, en verraadde tenslotte die mensen. Zo heeft hij zich ook bij dr. De Jong en Ds Oberman ingewerkt, met bovengenoemd funest gevolg.
Dr. De Jong werd eerst naar de Gansstraat vervoerd, vandaar naar het Wolvenplein en vervolgens naar Amsterdam. Later is hij waarschijnlijk naar Duitsland gedeporteerd, waar hij in een concentratiekamp is omgekomen. Juiste gegevens hieromtrent zijn niet bekend.